Nhớ Cha cố Phêrô Phan Xuân Thanh – Người gieo hạt giữa đồng văn hóa Việt

Thứ năm - 30/10/2025 09:49

Giờ đây, mười năm nhìn lại, tôi chỉ biết thắp nén hương lòng và thầm thưa: “Thưa Cha, hạt giống cha gieo đã nảy mầm. Chúng con vẫn đang dệt tiếp sợi chỉ hội nhập ấy, bằng những việc nhỏ trong nghiên cứu, nghệ thuật, giảng dạy, và cầu nguyện.”

Nhân ngày giỗ 22.10.2025: Mười năm Cha cố Phêrô Phan Xuân Thanh trở về Nhà Cha

Tôi vẫn nhớ dáng người gầy, khuôn mặt trầm tĩnh và nụ cười nhẹ của Cha cố Phêrô Phan Xuân Thanh, một vị Linh mục ít nói, nhưng mỗi khi nói ra, lời Cha vang như được lọc qua lớp lớp trầm tư và cầu nguyện. Mười năm đã qua, từ ngày Cha về với Chúa, hình bóng ấy vẫn ở lại trong ký ức của những ai từng học với Cha, từng nghe Cha nói chuyện về văn hóa Việt trong Đức tin Kitô giáo.

1. Người Công giáo Việt phải hiểu biết về văn hóa Việt

Khi đọc lại bài phỏng vấn của nhà báo Hoàng Văn Minh đăng trên Lao Động Chủ Nhật số 11.2011, tựa đề “Người Công giáo Việt phải hiểu biết về văn hóa Việt”, tôi như nghe lại giọng nói thân quen của Cha: chậm rãi, chắc nịch, pha một thoáng buồn.

Cha nói: “Hầu như cứ hai tuần ở Huế lại có một hội thảo về văn hóa, lịch sử, âm nhạc, thi ca… Nhưng phía Công giáo chúng ta lại không tham gia. Không phải vì người ta không mời, mà vì chúng ta chưa có chuyên môn để tham gia.”

Và Cha khẳng định: “Người Công giáo Việt Nam phải am hiểu văn hóa Việt Nam mới hát ra được Thánh ca Việt Nam, mới làm ra được tượng ảnh, kiến trúc, hội họa tôn giáo có hồn Việt.”

Đó không chỉ là nhận định, mà là một định hướng đào tạo – hội nhập – truyền giáo. Với Cha cố Phêrô, Đức tin không thể tách khỏi văn hóa dân tộc; người Công giáo Việt Nam phải biết yêu văn hóa Việt như chính căn tính của mình.

2. Hội thảo Cadière – dấu ấn văn hóa Công giáo Huế

Trong đời Linh mục của Cha cố Phêrô Phan Xuân Thanh, có một sự kiện mà tôi với tư cách người học trò, và là người em được vinh dự cộng tác, đó là Hội thảo “Thân thế và sự nghiệp cha Léopold-Michel Cadière” tổ chức năm 2011, dưới thời Đức Tổng Giám mục Têphanô Nguyễn Như Thể.

Ý tưởng tổ chức hội thảo ấy bắt nguồn từ chính Cha cố Phêrô, lúc bấy giờ là Trưởng Ban Văn hóa của Tổng Giáo phận Huế. Cha Phêrô ấp ủ từ lâu một mong muốn: tôn vinh nhà truyền giáo người Pháp đã để lại kho tàng văn hóa Việt khổng lồ, đồng thời khơi gợi tinh thần hội nhập của Cha Cadière như một gương soi cho thế hệ trí thức Công giáo Việt Nam hôm nay.

Tôi vẫn nhớ rõ những ngày chuẩn bị: Cha cố Phêrô làm việc âm thầm, tỉ mỉ, gần như không nghỉ. Cha soạn thảo đề cương, duyệt danh sách diễn giả, kiểm tra từng bản in giấy mời, từng địa chỉ gửi đi khắp các viện, các dòng tu, các trường đại học trên toàn quốc. Tôi được Cha tin tưởng giao phụ trách phần in ấn và gửi giấy mời hội thảo, một công việc tuy nhỏ, nhưng nhờ đó tôi có cơ hội chứng kiến tâm huyết của Cha. Mỗi tấm giấy mời, mỗi dòng chữ Cha đều cân nhắc như đang gửi đi một sứ điệp văn hóa, chứ không phải một thủ tục hành chính. Thích nhất cách làm việc của ngài: thống nhất – ai sai nấy chịu!

Ngày hội thảo diễn ra, hội trường Toà Tổng Giám mục Huế chật kín. Những bài tham luận vang lên bằng giọng nói chân thành, pha chút xúc động. Trên khuôn mặt Cha cố Phêrô hôm ấy tôi thấy ánh mắt rạng rỡ. Cha đã “gieo” được một hạt giống.

Hội thảo Cadière không chỉ là sự kiện học thuật, mà còn là bước mở đầu cho một đường hướng văn hóa Công giáo mang hồn Việt một giấc mơ mà Cha cố Phêrô đã ấp ủ nhiều năm.

3. Người dệt đang mải – tay Chúa cắt ngang sợi chỉ

Sau Hội thảo Cadière, Cha cố Phêrô Phan Xuân Thanh còn ấp ủ nhiều dự án khác: mở lớp chuyên đề về hội nhập văn hóa, xây dựng tủ sách Việt học cho Đại Chủng viện Huế, tổ chức các buổi trao đổi về ngôn ngữ và nghệ thuật dân gian. Nhưng rồi, “đang mải dệt đời mình, tay Chúa cắt ngang hàng chỉ”.

Ngày 22.10.2015, lúc 03 giờ sáng, Cha cố Phêrô về Nhà Cha trên trời, để lại trong lòng mọi người nỗi trống vắng và dang dở.

Nhưng sợi chỉ mà cha dệt chưa hề đứt nó chỉ được chuyển vào tay thế hệ sau.

4. Tiếp nối sợi chỉ của người đi trước

Mười năm qua, mỗi lần đọc lại bài phỏng vấn của Cha cố Phêrô, tôi vẫn nghe như tiếng chuông thức tỉnh: “Chúng ta hay nói đến hội nhập văn hóa, nhưng trong đào tạo vẫn còn thiên về giáo lý và Tây phương nhiều hơn.” Cha cố Phêrô đã chỉ ra căn bệnh của chúng ta từ sớm: thiếu gốc văn hóa Việt trong việc đào tạo Đức tin.

Và hôm nay, khi văn hóa Việt bị xói mòn bởi dòng chảy toàn cầu hóa, lời Cha lại vang lên như một lời tiên tri. Cha là người say mê tư tưởng Đông phương, nhưng luôn đặt niềm tin trọn vẹn nơi Đức Kitô. Ở nơi cha, Đông và Tây, trí tuệ và Đức tin, lý trí và chiêm niệm gặp nhau trong sự hòa hợp lạ lùng.

5. Lời người học trò

Giờ đây, mười năm nhìn lại, tôi chỉ biết thắp nén hương lòng và thầm thưa: “Thưa Cha, hạt giống cha gieo đã nảy mầm. Chúng con vẫn đang dệt tiếp sợi chỉ hội nhập ấy, bằng những việc nhỏ trong nghiên cứu, nghệ thuật, giảng dạy, và cầu nguyện.”

TIỂU SỬ TÓM LƯỢC
CỦA CHA CỐ PHÊRÔ PHAN XUÂN THANH

– Sinh ngày: 05.04.1947, tại Mỹ Phước, Lệ Thủy, Quảng Bình.
– Gia nhập Tiểu Chủng viện Phú Xuân (Huế): tháng 09.1958.
– Vào Giáo hoàng Học viện Piô X – Đà Lạt: tháng 08.1965.
– Thụ phong Phó tế: ngày 11.04.1973 tại Giáo hoàng Học viện Thánh Piô X – Đà Lạt.
– Thụ phong Linh mục: ngày 20.12.1973 tại Nhà thờ Phù Lương – TGP Huế.

Các sứ vụ mục vụ:

– 1974 – 1975: Phó xứ Thạch Bình.
– 1975 – 1980: Giáo sư Kinh Thánh, Đại Chủng viện Huế.
– 1980 – 1998: Quản xứ An Vân.
– 1998 – 2007: Thư ký Giáo tỉnh Huế, Hội đồng Giám mục Việt Nam.
– 2008 – 2015: Quản xứ Gia Hội.
– 2011 – 2015: Trưởng Ban Văn hóa TGP Huế; Hạt trưởng Hạt Thành phố Huế.
– Qua đời: lúc 03 giờ sáng ngày 22.10.2015, tại Nhà Chung, TGP Huế.
– An táng: tại Nghĩa trang Giáo sĩ (Đồi Thiên Thai), TGP Huế.

Huế, ngày 22 tháng 10 năm 2025
Gioakim Đặng Văn Tạo HT69

Tác giả: Gioakim Đặng Văn Tạo HT69

Nguồn tin: Gia đình Cựu Chủng sinh Huế

Tags: công giáo, hội nhập văn hóa